To co dzisiaj dzieje się w Kazachstanie dla bardzo wielu obserwatorów światowej i środkowoazjatyckiej sceny politycznej jest, jeżeli nie szokiem, to ogromnym zaskoczeniem. Ten kraj z ogromną prędkością wszedł na drogę przemian, praktycznie w całości przebudowując swój system politycznego i gospodarczego zarządzania. Z super prezydenckiego systemu rządzenia krajem przechodzi do klasycznego modelu republiki prezydenckiej, wzmacniając przy tym konstytucyjne mechanizmy ochrony praw człowieka.

Ojcem tych zmian jest wybrany w 2019 roku prezydent Kasym-Żomart Tokajew, który już na początku swojej kadencji zapowiadał demokratyzację życia w kraju. I swój program konsekwentnie realizuje. W czerwcu tego roku przeprowadzono w kraju referendum konstytucyjne, w którym ponad 70 proc. głosujących poparło zaproponowane przez Prezydenta zmiany w konstytucji, I w efekcie tego na początku przyszłego roku zostaną przeprowadzone przedterminowe ( kadencja do 2026 roku) wybory do Mażylisu (niższej izby kazachstańskiego parlamentu). Jeszcze w tym roku 20 listopada odbyły się przedterminowe wybory prezydenckie, mimo, że kadencja obecnego prezydenta upływała w 2024 r. Urzędujący Prezydent wygrał uzyskując ponad 81 procent głosów przy frekwencji na poziomie niecałych 70 procent. Można powiedzieć, że pierwszy krok w demokratyzacji życia w tym kraju został zrobiony. A program przemian jest opracowany na kilkanaście lat i chociaż opiera się na przodującej roli Prezydenta, to jednak jak na środkowoazjatyckie standardy jest bardzo reformatorski.

A jak wygląda filozofia rządzenia krajem przez Prezydenta Tokajeva?

. Oto kilka tego przykładów

Prezydent wyjaśnia, dlaczego Kazachstan potrzebuje przedterminowych wyborów?

«... Stoimy przed szczególnie ważnym zadaniem – zachowanie suwerenności i integralności terytorialnej kraju. Aby jeszcze bardziej wzmocnić państwowość, potrzebujemy spójności. Nie ma innej drogi... Nasi ludzie zawsze stawiali pokój i stabilność ponad wszystko inne. W dzisiejszych warunkach geopolitycznych musimy konsekwentnie wzmacniać naszą państwowość, zdecydowanie podążać za kierunkiem reform i odnowy..."
Nie jest tajemnicą, że w okresie wyborczym system państwowy jest najsłabszy i podlega wpływom zewnętrznym, obarczonym zmianą władzy państwowej, systemu państwowego itp. (wydarzenia w Kirgistanie, ukraiński Majdan i inne "rewolucje z Facebooka", które nastąpiły dokładnie w procesie wyborczym).
Biorąc pod uwagę turbulencje i niestabilność istniejącej globalnej sytuacji politycznej, najlepszym rozwiązaniem w tej sytuacji jest wykorzystanie faktu, że atmosfera polityczna, społeczna i gospodarcza w Kazachstanie jest stosunkowo stabilna. Oznacza to, że powinniśmy teraz sami decydować o przyszłości, nie pozwalając siłom zewnętrznym dyktować nam warunki. Jako prawdziwy dyplomata i specjalista od sytuacji międzynarodowej, K. Tokayev obliczył optymalny moment, aby uporządkować kazachstański system polityczny i w chwili, która pozwala nam odeprzeć światowe wyzwania.

Dlatego teraz wybory, bo nie chodzi tylko o konsolidację osiągnięć współczesnego Kazachstanu, ale o perspektywy, które tworzą strukturę polityczną kraju na przyszłość.

«... Ograniczenie mandatu prezydenta do jednej kadencji zapewni maksymalne skupienie się głowy państwa na rozwiązywaniu strategicznych zadań rozwoju narodowego. Dla mnie interes państwa jest najważniejszy. Proponowana przeze mnie nowość konstytucyjna znacznie zmniejszy ryzyko monopolizacji władzy..." K.Tokajew..
W oparciu o istniejące uprawnienia obecny Prezydent zrobił wszystko, aby uniknąć możliwości prywatyzacji władzy w przyszłości. Odpowiednie ustawodawstwo zostało już przyjęte, nie będzie dyktatury, praktycznie niemożliwe jest obejście wprowadzonych norm konstytucyjnych. Propozycje głowy państwa tworzą wyraźną barierę dla przeciwdziałania autokracji i organizują warunki wstępne do tworzenia demokratycznych fundamentów Kazachstanu, przynajmniej przez cały 21 wiek. Pakiet reform politycznych przyjęty przez parlament Republiki Kazachstanu oznacza przejście kraju do nowego demokratycznego modelu politycznego, w którym kadencja sędziów Sądu Konstytucyjnego jest dłuższa niż kadencji prezydenckiej i parlamentarnej (w celu wykluczenia poprawek do Konstytucji Republiki Kazachstanu);

Wśród zreformowanych także Parlament i Rząd.

«... Reprezentatywne organy władzy wybierane według starych wzorców powinny oczywiście zostać odnowione, po przejściu przez nadzwyczajny cykl wyborczy... Dlatego proponuję przeprowadzić wybory do Mazhilis i maslikhatów wszystkich szczebli w pierwszej połowie przyszłego roku... W rezultacie do połowy 2023 r. nastąpi restart i odnowienie wszystkich głównych instytucji politycznych: prezydenta, parlamentu, rządu. K.Tokajew. Odnowienie władzy ustawodawczej w obecnym scenariuszu jest procesem naturalnym. Do tego należy dodać reformy przeprowadzone przez Prezydenta Tokajewa na początku roku. W szczególności eliminacja czegoś takiego jak "partia prorządowa". I tutaj nie chodzi nawet o rebranding, który został przeprowadzony przez partię Nur Otan, zmieniając jej nazwę i stając się partią Amanat. Teraz w Kazachstanie nie ma partii prorządowej, ponieważ sama głowa państwa, przedstawiciele władzy wykonawczej itp. są bezpartyjni - opuścili Amanat. Oznacza to, że wszystkie partie (w tym nowo powstałe, ponieważ bariera wyborcza została znacznie zmniejszona) wchodzą do walki parlamentarnej na równych warunkach. I wszyscy będą na równi musieli walczyć o kazachstański elektorat, bo nie będzie już preferencji.

Rząd Kazachstanu potrzebuje świeżych i kreatywnych pomysłów opartych na zasadach merytorycznych.

„... Życie nie stoi w miejscu, dynamika globalnych procesów i rozwoju społecznego w kraju przyspiesza każdego dnia... Nowe mechanizmy tworzenia parlamentu i maslikhatów na listach partyjnych i okręgach jednomandatowych będą działać. Doprowadzą do zwiększenia liczby partii politycznych, wzmocnią konkurencję polityczną, przyczynią się do powstania nowej fali przedstawicieli ludowych. W przyszłości rząd będzie mógł składać się z przedstawicieli nie tylko sił politycznych, które otrzymały większość głosów, ale także innych partii parlamentarnych.” K. Tokajew.
Zasada zmiany systemu politycznego została ustanowiona kiedy Prezydent Republiki Kazachstanu zaproponował przejście do mieszanego systemu pracy Parlamentu i maslikhatów, nominując do nich nie tylko przedstawicieli oficjalnych partii, ale także uznanych przywódców ludowych. Kolejna epokowa propozycja, wyrażona we wrześniu, przeszła prawie niezauważona. Prezydent zamierza zmieniać nie tylko izby deputowanych ludowych, ale także władzę wykonawczą, wprowadzając do niej (bezprecedensowy przypadek w historii Kazachstanu! ) przedstawicieli innych nurtów politycznych. I to już jest wskaźnik, że obecny rząd zgadza się i jest gotowy na realne transformacje. W tym obiecane przejście od super prezydenckiej do republiki prezydencko-parlamentarnej.

W swoim przemówieniu z 1 września Prezydent mówił nie o Nowym, ale o Sprawiedliwym Kazachstanie.

«... Budujemy Sprawiedliwy Kazachstan z otwartą konkurencją i równymi szansami dla wszystkich. Kluczowe jest przeprowadzenie transformacji politycznych na dużą skalę w reżimie przejrzystości, uczciwości i wzajemnego zaufania..." K. Tokajew. Reformy zaproponowane przez Prezydenta Republiki Kazachstanu (takie jak wprowadzenie "podatku od luksusu", zmniejszenie nieuzasadnionych zysków krajowych firm oraz realne naliczanie dochodów Funduszu Narodowego przyszłym pokoleniom) wskazują, że obecny rząd rozumie i zdaje sobie sprawę z potrzeby zmian społecznych i politycznych w państwie. Bez transformacji menedżerskiej przeprowadzonej na wszystkich szczeblach transformacje jest to niemożliwe. Stąd przedterminowe wybory Prezydenta, Mazhilis, Senatu i Maslikhatów. Wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że reform nie można opóźniać. Przedterminowe wybory na wszystkich szczeblach władzy są realnym narzędziem zmian w strukturze kraju. innych, bardziej interesujących opcji i jak się wydaje, nie będzie. A obecne, co potwierdzają sami Kazachowie, trzeba w pełni wykorzystać, aby zachować państwowość, suwerenność i wewnętrzną stabilność kraju.

Korespondencja własna Andriej Kazajevicz